معرفی قالی کرمان

در هر شهر بر اساس توانایی های بالقوه و مزیت های نسبی شاهد ظهور صنعت ها و حرفه های مختلفی هستیم. شهر کرمان هم همانند بسیاری از شهرهای گرم و خشک با آب و هوایی که برای کشاورزی مناسب نیست از جمله یزد، مشهد و کاشان در راستای شناسایی های توانایی های خود به سمت صنعت نساجی و فرش بافی رفته است. فرش های کرمان به حدی سابقه دار و مشهور هستند که در داستان ها، روایت ها و ضرب المثل ها نیز رد پایی از خود به جای گذاشته اند . در نظر داشته باشید که با این وجود همچنان فرش ها و قالی های بافته شده زیر نظر برند های کاشانی از جهات مختلفی نسبت به سایر قالی ها بهتر هستند اما قالی کرمان هم از جایگاه خوبی برخوردار است .
شهرت و معروفیت قالی کرمان به علت دوام ، ماندگاری و توان و تاب آوری بالایی است که دارد و در برابر فشار ها از خود مقاومت نشان می دهد . حتی ضرب المثل مشهوری در این زمینه وجود دارد که حکایت از دوام قالی کرمان دارد .
همانطور که مشخص است ، قالی هر شهر بر اساس طرح و نگاره ای که دارند از سایر شهر ها متمایز شده و متخصصین این حرفه بر اساس ظاهر به خوبی می توانند قالی کرمان را از سایر قالی ها تمییز دهند .
قالی کرمان
موقعیتی که شهر کرمان به عنوان یک استان در آن قرار گرفته است به گونه ای است که پس از مدتی به یکی از مهم ترین مراکز فرش بافی مبدل شده است . تاریخچه بافت فرش دستبافت در استان کرمان به قرن ها پیش و به دوران صفویه بر می گردد . هنردوستی و توجه پادشاهان آن دوره رونق را چند برابر کرده و به محبوبیت قالی کرمان در سراسر دنیا دامن زده است .
در طول تاریخ بافت قالی کرمان به پستی ها و بلندی هایی مواجه بوده است اما مساعدت و کمک هایی که در اوایل دوره قاجار به این صنعت شد در اوج گرفتن محصولات نقش بسزایی داشته است .
ناگفته نماند که قالی کرمان در کنار صنعت ابریشم بافی و تولید پاچه های ابریشم توان رشد خوبی به خود گرفته و شهرت ابریشم و صنعت نساجی در پا گرفتن قالی کرمان بی تأثیر نبوده است .
با شروع انقلاب صنعتی در کشور های مختلف و ورود انواع پارچه هایی که توسط ماشین آلات بافته شده بودند تولید قالی کرمان یا همان فرش های دستبافت را کم کرد اما همچنان مشتریان پرو پا قرصی در بازار در پی خرید قالی کرمان بودند . اما ورود ماشین آلات بافت تولید فرش های ماشینی را در کرمان منجر شد . استان کرمان هم همانند شهر کاشان در تأسیس کارخانه های فرش ماشینی دست و دلباز بوده و تعداد زیادی برند تحت عنوان برند های کرمانی در بازار فرش و قالی با کیفیت مناسب وجود دارد .
در حال حاضر بیش از ۱۵۰ طراح با نگاره های خاص وجود دارند که تنها در فرش های دستبافت و ماشینی بافت کرمان دیده می شوند . نقشه کشان فرش کرمان هنری متفاوت از سایر طراحان داشته و با ذهنیت هنری متفاوت توان بهترین نگاره ها را دارند .
ساختار قالی کرمان
اغلب قالی های بافته شده با نام قالی کرمان از نوع سه پود بوده و این واژه به معنای داشتن سه نخ پود در هر رج می باشد . دو نخ اول و دوم ضخیم و نخ سوم نازک تر می باشد . دیگر نکته حائز اهمیت در مورد ساختار قالی کرمان نوع گره ها می باشد . در محدوده جغرافیایی کرمان و در قالی های کرمان دو نوع گره وجود دارد که هر دو نوع گره را می توان در فرش های دستبافت ایرانی دید با تکیه بر قالی کرمان .
گره فارسی و گره ترک از این دو نوع گره هستند که در تمامی قالی هایی که بافت ظریف دارند رویت می شود . در بافت قالی کرمان از بهترین مواد اولیه استفاده می شود و در بازار های بین المللی مورد بهره برداری قرار می گیرد . مواد اولیه مصرفی در قالی های کرمان عمدتا دارای الیاف پشم بوده و استفاده از پشم به عنوان نخ خاب و پنبه به عنوان نخ تار و پود دوام و ماندگاری فرش ها را تا حد زیادی بالا برده است .
قالی های کرمان اصیل تا حد زیادی الیاف پشم طبیعی داشته و با دوام بالا دارای حالت ابریشم گونه هستند . با بیشتر شدن تقاضا برای قالی های کرمان و البته کم تر و کم تر شدن زندگی عشایر نشینی و مشاغلی این چنین پشم مورد نیاز برای بافت فرش دستبافت کرمان از استان های خراسان و کرمانشاه وارد می شود . برای بافت قالی کرمان پشم حشک وارداتی از تبریز نیز گزینه مناسبی خواهد بود .
در حال حاضر بافندگان قالی کرمان به کمک دو نوع دار عمودی و افقی بافته هایی زیبا در رجشمار 35 تا 80 ارائه می دهند .
طرح های رایج قالی کرمان
در این قسمت که به توضیح در مورد طرح های رایج در قالی های کرمان پرداخته ایم ، سه دسته کلی مورد توجه قرار گرفته اند و این سه دسته در زمان های مختلف طراحی و بافته شده اند :
دوره اول یا دوره ترمه:
دوره ترمه بعد از رو به افول گذاشتن شالبافی در کرمان شروع شده و بازرگانان تبریز که تا آن موقع دستاورزد های مهمی در زمینه بازرگانی داشته اند برای حفظ قالیبافی بافندگانی را در مناطق مختلف به این حرفه وا داشته اند . کارگاه های قالی بافی خصوصا در نقاطی مانند هریس ، مشهد ، تبریز، کاشان و اراک در دوره ترمه رونق دو چندانی گرفتند .
سفارش های مختلفی از سراسر کشور به شهر کرمان جهت بافت قالی با طرح ترمه رسیده و بافندگان رفته رفته به نگاره هایی از جنس طرح ترمه توجه بیشتری نمودند . طرح های بته جقه به عنوان زیبا ترین نگاره از طرح ترمه مخاطبان زیادی را دارد . حتی در حال حاضر هم صنعت نساجی از این طرح به وفور استفاده می کند .
عصر بازگشت :
این دوره که پس از اندکی مدرن شدن در قالی کرمان رخ داده است ، به طرح های سنتی و اصیل بر می گردیم . تغییر سلیقه کشور های وارد کننده قالی کرمان و توجه مجدد به طرح های اسلیمی ، شاه عباسی و مواردی مانند ترنج و لچک موجب شده تا عصر بازگشت رقم بخورد . تقلید از دوران گذشته معایب و مزایای خود را داشته است اما حتی دوران بازگشت هم گامی موثر در بهتر شدن قالی کرمان بوده است .
عصر گوبلن :
علت نام گذاری این دوران به عصر گوبلن و در واقع وجه تسمیه آن الهام گرفتن بافندگان قالی کرمان از طرح های گوبلن است که در فرانسه مورد توجه قرار گرفته بود . در فرهنگ فرانسه تمامی طرح های اوبوسن و ساونری را گوبلن نامیده اند از همین رو در قالی های کرمان نیز دوران رایج بافت چنین طرح هایی عصر یا دوران گوبلن نام داشته است .
بطور کلی می توان آنچه که موجب نام و شهرت قالی کرمان در زیبایی طرح ها و نقوش شده است را استفاده از نگاره های بسیار ریز و پراکنده در سراسر قالی دانست . قالی کرمان عمدتا شلوغ ، پر نگاره و دارای طرح هایی از شاخ و برگ می باشد .
طرح های متداول در قالی کرمان
طرح سبزی کار
طرحی تحت عنوان طرح سبزی کار وجود دارد که تصاویری زیبا و پر مخاطب را از طبیعت به جای می گذارند .
طرح افشان
طرح افشان خود به چند دسته مشابه تقسیم می شود . در قالی کرمان طرح افشان شاه عباسی بهترین طرح است و قلم توانای طراحان و هنرمندان در زمینه شهرت این نوع طرح تأثیر بسزایی دارد .
رنگ بندی قالی کرمان
رنگ بندی قالی های مرغوب کرمان هم با سایر بافته ها متفاوت است . بطور معمول ادعای داشتن حداقل ۱۵ رنگ مختلف در قالی کرمان بی جا نخواهد بود . حتی ممکن است در قالی های نفیس تعداد رنگ های بکار رفته به ۳۰ رنگ مختلف نیز برسد . قالی کرمان یکی از شاد ترین و متنوع ترین فرش های شناخته شده در سطح دنیا است .
مهم ترین و رایج ترین رنگ های استفاده شده در بافت قالی کرمان شامل رنگ های : لاکی سیر و روشن ، آبی سیر و روشن ، بژ ، مسی ، عنابی ، صورتی ، سرمه ای ، دو نوع سبز تیره و روشن هستند .